του Σπύρου Καλετσάνου (Noir)
New York is brogan, boot-shaped state of Madison Avenue
Negro button downs
Hungry, lost nigga souls screaming downtown for death
Semi black, obscured blackness, plastic trees and phony grass
New York is a state of mind
That doesn’t mind fucking up a brother
(New York, New York – Last Poets)
Στη Νέα Υόρκη δεν έχω πάει ποτέ και παρότι δεν πρόκειται να βρεθώ εκεί με σάρκα και οστά, έχω σίγουρα ταξιδέψει πολλάκις μέσω της φαντασίας και έμμεσων τρόπων. Βιβλία, ταινίες, τραγούδια, ιστορία, κείμενα υπάρχουν πολλά με αναφορές στην παγκόσμια αυτή Μέκκα. Υπάρχει η Νέα Υόρκη του Woody Allen, του Scorsese, του Spike Lee, του James Baldwin, του Norman Mailer, του Paul Auster, του Andy Warhol, της Patti Smith, του Gil Scott Heron, των Beatniks, του …αναγεννησιακού Harlem, του John Lurie, του Philip Roth, του Jim Carroll. Το Tin Pan Alley, η πολύμορφη Jazz πλευρά της, τα δεκάδες Doo-Wop σχήματα της, η Folk κοινότητα του Greenwich Village, οι σαρδόνιοι Fugs από μόνοι τους, μαζί με το περιοδικό Fuck Off, τα δεκάδες Latin ηχοχρώματα της, η ”υπόγεια” disco, το Hustle και η ”φανταχτερή” DISCO τύπου Studio 54, η ESP-DISK και η πειραματική-αυτοσχεδιαστική της φύση, τα φρικιά τύπου Velvets, η Punk σκηνή της και νωρίτερα μερικά εξαίσια proto-punk σχήματα, το κίνημα no-wave, το τοπικό Hardcore και ο σκληρός-θορυβώδης ήχος της, η γέννηση και ενηλικίωση του Hip-Hop, είναι όλα κομμάτια του μεγάλου μήλου. Το ίδιο και το Black Out του ’77, το Stonewall, ο γιος του Σαμ, τα εμβληματικά και πασίγνωστα club της (Cotton Club, Loft, Le Club, CBGB’s, Knitting Factory κλπ), η Village Voice, το Broadway, οι ραδιοφωνικοί σταθμοί της, ο τεράστιος υπόγειος της, τα ζωγραφισμένα βαγόνια, τα μεγάλα block πολυκατοικιών, οι τοίχοι γεμάτοι από τα αποτυπώματα των γκραφιτάδων, η διαρκής μετανάστευση από όλα τα μήκη του κόσμου προς αυτήν, οι συμμορίες της, οι κοινότητες της (Ιταλιάνοι, Εβραίοι, Έλληνες, Κινέζοι, Πορτορικάνοι), τα παιδιά να παίζουν στους δρόμους με τους πυροσβεστήρες να τα βρέχουν, οι τσουχτεροί χειμώνες, τα ποτάμια της, η συνεχής αναδόμηση και ανάπλαση της.
Το 1972 ολοκληρώθηκε ο αυτοκινητόδρομος Cross Bronx Expressway, ο οποίος έκοψε το Bronx από την υπόλοιπη πόλη, δημιουργώντας ακόμα μεγαλύτερο χάσμα, μεταξύ πλούσιων και φτωχών, λευκών και ”σκούρων”. Αυτό η κραταιά αντίληψη, κοινωνία, ΜΜΕ, κυβερνώντες και οι νοικοκυραίοι το ονόμασαν ανάπτυξη, αλλά για τα χαμίνια, τους κολασμένους της νότιας πλευράς, τα πράγματα δυσκόλεψαν πολύ. Όμως όταν δεν έχεις άλλη λύση και πρέπει να επιβιώσεις, να βρεις οδό διαφυγής, αρχίζει η δημιουργικότητα. Το graffity ήταν μία μορφή αυτής, ο χορός μια άλλη, η μουσική επίσης, κυρίως όμως ήταν κάτι που συγκέντρωνε όλα τα στοιχεία μαζί και αυτό ήταν το Hip Hop. Γεννήθηκε εκεί, ανάμεσα σε τζάνκια, μικροκακοποιούς, μέλη συμμοριών, όπου dj’s και mc’s με τον εξοπλισμού τους ορίζουν τον ρυθμό, ενώ πιο δίπλα κάποιοι άλλοι ή και οι ίδιοι τύποι έπαιζαν μονά στα ανοιχτά γηπεδάκια. Εκεί ταυτόχρονα γεννιούνται τα πιο σημαντικά κομμάτια της street κουλτούρας, που αργότερα ενώθηκαν εις σάρκαν μία, είτε σε mainstreem είτε σε alternative επίπεδο. Το εξαιρετικό βιβλίο Bring The Noise από τις εκδόσεις του Αρχείου 71 σε συνεργασία με το πολύ καλό περιοδικό Τεφλόν (παρεμπιπτόντως εξαιρετική δουλειά για DIY εγχείρημα, πολύ προσεγμένη, με πολλές σημειώσεις και πληροφορίες), βάζει τα πράγματα αυτά σε μια σειρά, μέσα από 15 κείμενα. Διαβάστε το οπωσδήποτε, ακόμα και αν δεν είστε φαν -αυτής καθ’ αυτής- της Hip Hop μουσικής.
Διαβάζοντας λοιπόν το εν λόγω βιβλίο, μαζί με κάποια από τα βιβλία της λίστας που παραθέτω στο τέλος του κειμένου, μπήκα στο τριπάκι να περιδιαβώ δρόμους, οδούς, λεωφόρους της Νέας Υόρκης, προσπαθώντας να δω τι υπάρχει στη γύρα. Playgrounds, πάρκα, κτίρια, αυτοσχέδια parties, αυτοκίνητα, skate, rollers και νέοι που προσπαθούν να αυτοεκφραστούν. Έτσι γεννιούνται οι νέες τάσεις της κοινότητας και όσοι ζούσαν στο Νότιο Bronx των 70s, δε μπορούσες να ”ξεφύγουν” από τη Hip Hop κοινότητα. 30 χρόνια νωρίτερα -στα 40s- η βορειότερη εκ των πέντε περιφερειών της Νέας Υόρκης, κατοικούταν κυρίως από λευκούς εμιγκρέδες από την Ευρώπη, μικροαστούς και εργάτες. Δείτε π.χ. το film A Bronx Tale. Με την έλευση Πορτορικάνων και Αφροαμερικάνων η σύνθεση άλλαξε και φυσικά κάτι τέτοιο δεν ήταν τυχαίο. Η φυγή των φραγκάτων προς τα προάστια, οι νέοι αυτοκινητόδρομοι, τα σχέδια αστικής ανάπλασης υπό την αιγίδα του Robert Moses, η πολιτική της …εγκατάλειψης, η εισαγωγή της ηρωίνης, γέννησαν το ghetto. Εκεί σ’ ένα ασφυκτικό πλαίσιο έδρασαν dj’s σαν τον Kool Herc, τον Afrika Bambaata, έγιναν parties, συμμορίες σαν τους Ghetto Brothers, με τα τζάκετ τους εξαπλώνονταν από γειτονιά σε γειτονιά και νέοι ή μεσήλικες να τα δίνουν όλα στα ανοιχτά γήπεδα, μέσα στα οποία ξεφύτρωσαν θρύλοι σαν τον Nate ‘Tiny’ Archibald και τον Λατίνο Angel ‘Monchito’ Cruz και πιο πρόσφατοι όπως οι Corey Williams, Kareem Reid. Φυσικά -παίρνοντας τον ιστορικό, μυθικό και πολυζωγραφισμένο υπόγειο, όπου και αν κατευθυνθείς, και στο Brooklyn και στο Harlem και νοτιότερα στο Manhattan ή και στο Queens, έζησαν πολλοί σπουδαίοι και συνέβησαν εξίσου σημαντικά σκηνικά. Πουθενά αλλού όμως τόσο απόλυτα, μέσα σ’ενα ζοφερό σκηνικό εγκατάλειψης, σαν εικόνα από το film Warriors.
Το βασικό σκηνικό σε όλα είναι ο δρόμος, εκεί εκτυλίσσονται οι όποιοι αγώνες ή ”αγώνες”, οι μάχες ή οι ”μάχες”(battles), εκεί δημιουργούνται τα graffity, οι χοροί, το παιχνίδι, ηχούν οι ρυθμοί των κρουστών και οι ρίμες μαζί με τα beat των soundsystems και εκεί διαδραματίζονται film σαν και αυτά εδώ της λίστας Gritty New York City.
Ακολούθως μια μικρή λίστα με βιβλία που έχω διαβάσει και εισάγουν κάποιον στο πνεύμα των δρόμων της Νέας Υόρκης μέσα από διαφορετικές οπτικές και εποχές
- Το Αρπακτικό (Βακχικόν)- Gil Scott Heron
- M Train (Κέδρος) – Patti Smith
- Πάτι και Ρόμπερτ (Κέδρος)- Patti Smith
- Πόλη Στις Φλόγες (Κέδρος)- Garth Risk Hallberg
- Ένα Άλλο Μπρούκλιν (Πόλις)- Jacqueline Woodson
- Χαμός Στο Χάρλεμ (Άγρα)- Chester Himes
- Μια Άλλη Χώρα (Οδυσσέας)- James Baldwin
- Το Αμερικάνικο Όνειρο (Πλείας)- Norman Mailer
- Ζούκερμαν Δεσμώτης (Πόλις)- Philip Roth
- Fight The Power(Οξύ)- Chuck D
(έχω διαβάσει και Paul Auster (την τριλογία της Ν.Υ.) και δε θα έλεγα πως με ενθουσίασε μεν -ίσως φταίει ο δυνατός ήλιος άνευ δέντρων, με μόνη σκιά τους κέδρους της Γαύδου, όπου διαβάστηκε- και ταιριάζει με το όλο concept).
Συν το εξαιρετικό και μοναδικό ντόπιο -και συλλογικό- The Movement (εκδόσεις Κομμούνα), ένα κεφάλαιο του οποίου αφηγείται το μεγάλο blackout της Νέας Υόρκης το καλοκαίρι του 1977, και φυσικά το Bring The Noise που ανέφερα παραπάνω, με 15 κείμενα για το Hip Hop. Ξεχωριστά σε βιβλία για την ιστορία της Jazz, της Folk, των 60s και της αντικουλτούρας, του Punk, του Spoken Word, βρίσκονται οπωσδήποτε αναφορές στο μεγάλο μήλο. Το ίδιο και περί ποίησης, Beatnicks ή άλλων φευγάτων τύπων, να πρόχειρα τώρα κοιτώντας τη βιβλιοθήκη μου, μου έρχεται το εξαίρετο Λιμόνοφ (εκδόσεις 21ου) που έγραψε με σαγηνευτική ροή ο Emmanuel Carrere, για τη ζωή του τρελάρα Ρώσου που έζησε μια 6ετια εκεί. Όσο ψάχνεις βρίσκεις και βυθίζεσαι στην πιο σημαντική πόλη του 20ου αιώνα κατά τη γνώμη μου και ακούς τους ήχους της.
* όπως πάντα ο τίτλος προέρχεται από μουσικό κομμάτι, από το soundtrack μιας ταινίας που διαδραματίζεται στην πόλη και το έγραψε ένας δικός μας ο Μίκης Θεοδωράκης για το Serpico.
More Posts for Show: Noir