Η σπίθα έπρεπε να βρίσκεται πάντα σε κίνηση
(Bob Dylan)
Αν κάποιος θέλει να εισχωρήσει στο νόημα των 60s θα μπορούσε να εμβαθύνει στην παραπάνω φράση του Dylan και να προχωρήσει βαθύτερα διαβάζοντας το εκπληκτικό βιβλίο “Μια Γενιά Σε Κίνηση” του David Pichaske, που μεταφράστηκε στη γλώσσα μας πριν από μερικά χρόνια. Γράφτηκε στο τέλος των 70s (εκδόθηκε το 1979) όταν όλα φάνταζαν μακρινά και επικρατούσε ο κυνισμός και η ατομικότητα, η βία και η απάθεια, όταν τα όνειρα είχαν γίνει εφιάλτες. Ένα χρόνο αργότερα δολοφονήθηκε ο Lennon και ο Dylan έμεινε μόνος του να συνεχίζει το ταξίδι. Θα μου πεις μα τόσοι άλλοι υπήρχαν ακόμα ζωντανοί, σπουδαίοι, θρύλοι. Ναι αλλά ο Bob και οι Beatles ήταν κάτι πιο μεγάλο, πιο υπερβατικό, αθάνατο, ήταν εκείνοι που όρισαν την εποχή και την τράβηξαν προς διάφορες κατευθύνσεις. Και αν ο Dylan ήταν πάντα μόνος του και χάραζε ο ίδιος τα βήματα του, οι Beatles ήταν 4. Ο Lennon ξεχώριζε -άσχετα του ποιος έγραψε τα περισσότερα τραγούδια τους ή ήταν πιο ”rock” ή πιο κοντά στην αντικουλτούρα- είχε πιο έντονη προσωπικότητα και συμβόλιζε τον άνθρωπο της διπλανής πόρτας, απλό, συναισθηματικό, χιουμορίστα, ονειροπόλο, αγωνιώδη, οραματιστή, γήινο. Παράλληλα με όλα αυτά είχε και την πιο πλούσια μουσική ζωή μετά τα σκαθάρια, αλλά όχι μόνο, προσπάθησε να κρατήσει ψηλά το λάβαρο της διαμαρτυρίας και να κάνει πράξη αυτό που πρώτος -πολύ μπροστά από την εποχή του- έπραξε ο Dylan. Να μείνει κύριος του εαυτού του και όχι της εικόνας του.
Φυσικά όλα είναι θέμα οπτικής γωνίας και καθαρά προσωπικά, οπότε ο καθείς μπορεί να βλέπει άλλα ως σημαντικότερα. Δεκτό, έτσι και αλλιώς και εγώ προσωπικά αν και πιστεύω πως ο Dylan για τα 60s υπήρξε μακράν των άλλων η εμβληματικότερη φιγούρα, δε μπορώ να ξεφύγω από τις αδυναμίες μου. Ο Jim Morrison με ”όρισε” στην εφηβεία και αποτέλεσε το ένα μου άκρο. Τη μέρα που γεννήθηκε, πέθαινε το άλλο μου άκρο και αυτό ήταν ο Lennon. Ήταν 8 Δεκέμβρη 1980 (ο Jim ήρθε στον κόσμο ίδια μέρα του ’43). Ποιος ξέρει γιατί συμβαίνει το ένα και όχι το άλλο, μα είναι τόσα πολλά που με συνδέουν με τον Lennon. Κάποτε μια κοπέλα μου είπε πως μοιάζω μαζί του, το είπε ως κομπλιμέντο και κοιτάζοντας στον καθρέφτη της τουαλέτας το επιβεβαίωσα, ήμουν 16 τότε. Ένα χρόνο μετά βίωσα -όπως και εκείνος στην ίδια ηλικία- την απώλεια του ανθρώπου που με κυοφόρησε και με έφερε στον κόσμο. Φυσικά ακολουθεί η μουσική των Beatles και η προσωπική του σε συνεργασία με τη Yoko. Κάποτε αγόρασα το βιβλίο του David Gurevich “Από τον Λένιν στον Λένον”, εκεί έγραφε: Παραφράζαμε το στίχο του Μαγιακόφσκι “Θα μάθαινα ρωσικά, μόνο και μόνο επειδή τα μιλούσε ο Λένιν” σε: “Θα μάθαινα αγγλικά μόνο και μόνο επειδή τα μιλούσε ο Λένον“. Διάβασα και άλλα πολλά κείμενα, βιβλία, δηλώσεις, μα θαρρώ πως ήταν ο κινηματογράφος που τον έβαλε πιο βαθιά και πολύπλευρα μέσα μου.
Το Nowhere Boy μιλούσε για την εφηβεία του, τη σχέση του με την οικογένεια, το Rock n Roll, το Liverpool εκεί που άρχισαν όλα. Το Backbeat του ’94, μ’ έναν εξαιρετικό Ian Hart στο ρόλο του John, περιδιαβαίνει στα χρόνια του Αμβούργου, που όρισαν την πορεία των σκαθαριών προς τον …ουρανό και στο άστρο του χαρισματικού Stuart Sutcliffe, με μουσικές από τη γενιά του Grunge. Το A Hard Day’s Night για την τρελή πορεία των Beatles που σάρωσαν τη νέα γενιά. Το US vs John Lennon για το κυνήγι του συστήματος απέναντί του και τα δύσκολα χρόνια των 70s στη Νέα Υόρκη. Και το Living Is Easy With Eyes Closed δυνάμωσε πιότερο αυτή τη σχέση. Είμαστε στο φθινόπωρο του ’66 στον Ισπανικό νότο (Almeria) όπου γυρίζεται το film “How I Won The War”. Σκηνοθετεί ο Richard Lester, που ήδη έχει γυρίσει τα “A Hard Day’s Night” και “Help”. Ένας καθηγητής Αγγλικών στο Albacete διδάσκει τους μαθητές του, μέσα από τραγούδια των Beatles. Και εκείνα τα τραγούδια κρατούν το ν(ο)ήμα της ταινίας και της ζωής του πρωταγωνιστή Antonio. Το road movie του David Trueba διαδραματίζεται την εποχή που σταματούν οι συναυλίες των σκαθαριών και η δήλωση του John πως είναι δημοφιλέστεροι από τον Χριστό έχει δημιουργήσει ένα εκρηκτικό κλίμα. Από την άλλη καθαρά δημιουργικά οι Fab 4 έχουν πετάξει πολύ ψηλά, Rubber Soul, Revolver και τα καλύτερα έρχονται. Σ’ εκείνο το ταξίδι ο John γράφει το τραγούδι που τιτλοφορεί την ταινία -ένας στίχος του δηλαδή- το Strawberry Fields Forever και από εδώ και πέρα οι στίχοι των τραγουδιών αναγράφονται στο εσώφυλλο των δίσκων. Έτσι το Ισπανικό αυτό film με έβαλε να σκεφτώ σε πολλαπλές αναγνώσεις τα σκαθάρια και ειδικά τον Lennon, αλλά και πόσο τους αγάπησαν και συνδέθηκαν μαζί τους οι άνθρωποι. Ακολούθησε το Sgt. Peppers και η επίσκεψη των 4 στην Ελλάδα το καλοκαίρι -της αγάπης- του ’67. Ήρθαν μέσω του συνεργάτη τους Αλέξη Μάρδα (γνωστού ως Magic Alex), όπως επανήλθαν και άλλοτε μόνοι. Το Νοέμβρη του ’69 ξαναήρθε ο Lennon με τη Yoko Ono αυτή τη φορά. Εμφανίστηκε μάλιστα και στην τηλεόραση, καλεσμένος του Φρέντυ Γερμανού, στην εκπομπή Αλάτι και Πιπέρι. 30 χρόνια μετά ο δημοσιογράφος πέθαινε την ίδια μέρα με τη μητέρα μου, ήταν μάλιστα και η επόμενη κηδεία μετά τη δικής της στο Α νεκροταφείο. Ο Lennon, ισχυρίζονται κάποια μέντιουμ που συνάντησε στην Αθήνα, έψαχνε τον εαυτό του, το παρελθόν του, τη σχέση με τη μητέρα του. Ένα χρόνο αργότερα έγραψε το πολύ γλυκό Mother.
Ισχυρίστηκε κάποτε ότι δεν έπιανε το νόημα των περισσοτέρων ποιημάτων του Dylan, αλλά πάντοτε τον καταλάβαινε, δεν υπήρχαν πουθενά σκιές, όλα βρίσκονταν μπροστά στα μάτια του. Και έτσι ξεκίνησε να γράφει ενσυνείδητα -οι λέξεις ξεχύνονται σαν αέναη βροχή έγραφε και τραγουδούσε στο ξεκίνημα του Across The Universe- τα μεγάλα τραγούδια των Beatles, μαζί με τους υπόλοιπους. Αργότερα μεταστράφηκε σε πιο απλή γραφή, έχοντας όμως πίσω του τον πλούτο θεμάτων, που δεν είχαν οι πρώιμοι Beatles. Ίσως όμως η μαγεία είχε χαθεί, τα χρόνια του Αμβούργου ήταν μίλια μακριά, τότε που οι 20αρηδες Άγγλοι κούμπωναν αμφεταμίνες, ντυμένοι στα μαύρα δερμάτινα, παίζοντας ακατάπαυστα Rock n’ Roll και ζώντας έντονα χωρίς αύριο, σε μια πόλη πολύ μπροστά από τις υπόλοιπες. Πάντα με ενδιέφερε εκείνη η περίοδος, όπου η μπάντα έδεσε, γαλουχήθηκε μπροστά σε ψαγμένο κοινό, παίζοντας μανιασμένα και αντλώντας από την ΆφροΑμερικάνικη κοιτίδα. Ώσπου ήρθε ο θάνατος του Stuart Sutcliffe και ο ερχομός του Brian Epstein και όλα πήραν το δρόμο τους. Τα jacket έγιναν κουστούμια. Η Beatlemania ήταν ένας τυφώνας που συντάραξε τα θεμέλια του κόσμου. Όλα έγιναν τόσο γρήγορα και οι 4 Beatles επιτάχυναν και φώτισαν τη ζωή μιας ολόκληρης γενιάς, όπως έγραφε και ο Greil Marcus στο Mystery Train.
Και όμως ο καθένας πρέπει να τραβάει το δρόμο του, αυτόν που τον κάνει ευτυχισμένο. Κάποτε στον John ζητήθηκε στο σχολείο να γράψει τι θα ήθελε να γίνει όταν μεγαλώσει, ευτυχισμένος απάντησε, του έγραψαν πως δεν καταλάβαιναν την εργασία του, και εκείνος αποκρίθηκε ”εσείς δεν καταλαβαίνετε τη ζωή”. Η μητέρα του του είχε πει κάποτε πως η ευτυχία είναι το κλειδί, Happiness Is A Warm Gun. Ευτυχία είναι η αγάπη φυσικά (All You Need Is Love), και πολλά άλλα πράγματα. Ο Lennon θαρρώ πως ήταν ευτυχισμένος όταν έγραφε τραγούδια για πράγματα που τον απασχολούσαν, δίνοντας τροφή για σκέψη και δράση. Η γυναίκα, η μητέρα, τα παιδιά, ο εύθραυστος εσωτερικός κόσμος, η διαμαρτυρία. Σε αυτή την τελευταία στράφηκε πολλάκις στη solo πορεία του και αν οι περισσότεροι γνωρίζουν τα ”hit” (Imagine, Give Peace A Chance, Working Class Hero, Happy Xmas, Power To The People), διαθέτει πλείστα άσματα που εμβαθύνουν: John Sinclair, Attica State, Angela (Davis), I Don’t Want To Be A Soldier, Gimme Some Truth, Sunday Bloody Sunday, Born In A Prison και άλλα πολλά. Διεύρυνε πολύ την κοινωνικό-πολιτική θεματολογία του, έπαιξε ρόλο και η Νέα Υόρκη στην οποία ζούσε από το καλοκαίρι του ’71 και οι γνωριμίες του εκεί (Jerry Rubin, Abbie Hoffman, David Peel), μα κυρίως η επίδραση της Yoko Ono.
Αν λοιπόν σε κάποιους φαίνονται γραφικά τα bagism, ή οι φιλειρηνικές δοξασίες, ή πολύ χαρωπά τα τραγούδια του, ας εμβαθύνουν. Κατ αρχήν στο διπλό Part Time In New York City του ’72. Εκεί έπιασε την Ιρλανδία, τις φυλακές και ειδικά τα γεγονότα στην Attica, τη δίωξη του John Sinclair, τις γυναίκες, τους Ινδιάνους και τους Αφροαμερικάνους κ.α. Επίσης στη σχέση του με τον Tariq Ali και την Τροτσκιστική εκδοτική ομάδα του (Black Dwarf, Red Mole) στη Βρετανία του ’70. Αυτή τον ”έσπρωξε” να ασχοληθεί και με τη δίωξη του περιοδικού OZ (God Save Us/Do The Oz), ενώ αργότερα στις Η.Π.Α. ”πολέμησε” τον Nixon, ώσπου ήρθε η δική του ώρα. Το κυνηγητό του κράτους σ’ έναν ανεπιθύμητο εμιγκρέ, που και με τη βούλα αποδείχθηκε αργότερα από τον ογκώδη φάκελο του FBI. Τελικά νίκησε, αλλά επακολούθησε σιωπή, μετά από μια βουτιά στα μύχια του παρελθόντος (Rock n Roll με εκείνη την ασύλληπτα όμορφη και ασπρόμαυρη φώτο στο Αμβούργο), ο χωρισμός, η “εσωτερικότητα”, ώσπου … just like starting over.
Ξέρω ξέρω, τι είχε να πει ένας μεσήλικας εκατομμυριούχος στην αυγή της δεκαετίας του ’80, όταν όλα έπνεαν τα λοίσθια, το Punk ήταν σε πρώτο πλάνο και οι πολιτικές φωνές στον μουσικό χώρο έφεραν τη σφραγίδα (του) των Clash (Sandinista), των Specials (και της 2-Tone), του Tom Robinson, των Crass και των Pop Group στο νησί ή των Hardcore-άδων (Black Flag, Dead Kennedys) και ενώ έρχεται το κύμα του Hip-Hop μαζί με τους παλιούς protesters (Gil Scott Heron, Marley). Σε αυτό το κλίμα ο Lennon γράφει το υπέροχο και προφητικό Nobody Told Me. Μετά ήρθε ο Chapman, οι σφαίρες και ο θάνατος. Το τραγούδι εκδόθηκε το ’84 όταν όλα είχαν γίνει ακόμα χειρότερα. Ο Lennon είχε πει (υπάρχει σ’ ένα κείμενο που εξέδωσε το εγχώριο fanzine Speak Out το 1979): “Δεν πιστεύω πια στους μύθους, το όνειρο τελείωσε“. Έκλεινε με αυτά τα λόγια: “Όσοι δείχνουμε ευαισθησίες και θέλουμε να προβάλουμε αντίσταση είμαστε μία μειονότητα. Πάντα μειονότητα ήταν άλλωστε οι άνθρωποι του είδους αυτού. Απλώς, για τον έναν ή τον άλλον λόγιο, τώρα τυχαίνει να είμαστε μια κάπως μεγαλύτερη μειονότητα“. Και παρότι τους Beatles τους λάτρεψαν χιλιάδες-εκατομμύρια, ίσως λίγοι “κατάλαβαν” αυτό που έλεγε στον τίτλο του κειμένου: “Αυτοκτονήσαμε για να γίνουμε οι Beatles“. Ακόμα και έτσι μετέστρεψαν το κλίμα, έστρεψαν τον άνεμο και άγγιξαν το ταβάνι …a day in the life. Εμπρός ξαναπιάστε τους άφοβα, βουτήξτε στα κυματιστά νερά τους, τώρα που δεν είναι “ντροπή” και “φλωριά” να ακούνε οι “ψαγμένοι” και τα φρικιά, Beatles.
Roll up for the magical mystery
Σπύρος Καλετσάνος (Noir)
More Posts for Show: Noir