Η ένταση, ο παλμός και ο ρυθμός βρίσκονται στους χτύπους της καρδιάς μας , στην αναπνοή μας , στις κινήσεις μας, στο κλάμμα μας, στο γέλιο μας.
Και αν αναρωτιόμαστε γιατί ο ρυθμός έχει τέτοια επίδραση πάνω μας, η απάντηση είναι διότι εμείς οι ίδιοι είμαστε ρυθμός, Το χτύπημα της καρδιάς, ο σφυγμός που κτυπάει στον καρπό μας, η κυκλοφορία τους αίματος, η εργασία όλου του μηχανισμού του σώματος είναι ρυθμική. Όταν αυτός ο ρυθμός διαταράσσεται, τότε νιώθουμε πανικό, απογοήτευση, κάποιες φορές αρρωσταίνουμε. Τελειώνοντας ο ρυθμός, τελειώνει και η ζωή μας.
Και η ίδια η φύση υπακούει με χαρά και πειθαρχία σε μια περιοδική επανάληψη που έχει ρυθμική ισοχρονία. Οι μέρες και οι νύχτες, η κίνηση των άστρων, η ανατολή και η δύση του ήλιου, το γέμισμα και το άδειασμα της σελήνης, η παλίρροια της θάλασσας, η εναλλαγή των εποχών.
♫♫♫
– λοιπόν τι λές?
– τι να πω? την ξέρεις την φράση, «μαζί δεν κάνουμε και χώρια δεν μπορούμε»?
– την εκπομπή του Δημήτρη Μπάρμπα και του Θοδωρή Μηνιάτη λές?
– χιούμορ. ο καλύτερος τρόπος να ξεγλιστράς σαν παρανοϊκό χέλι.
– ξέρεις, κανείς δεν γεννήθηκε και δεν πέθανε αγκαζέ με κανέναν
– ναι. και κανείς δεν άντεξε μια ζωή εντελώς μόνος του, εκτός από τον ναυαγό, αν
και ακόμα και αυτός κοιμότανε αγκαλιά με ζώα
– μα καλά, τι το θεικό έχει πια αυτή η δυαδικότητα?
– Ρυθμό βρε χαζό! Ρυθμό έχει. Ζωή έχει. ελα! πάμε να σου μαγειρέψω. πόσα
αυγά? κλασσικά δύο?
– μα ένα έχουμε.
– δύο έχουμε, αν το διαιρέσεις.
– τι μουσική να βάλω?
– τι ώρα είναι?
– 09.45 και ηλιόλουστη
– οτιδήποτε με ψυχή.
– soul? ψυχεδέλεια? καλά. μέχρι να φτιάξεις το μαγικό ένα «αυγό» που γίνεται
«δύο», θα σου ετοιμάσω έκπληξη.
ΑΥΤΟΙ ΕΜΠΛΕΞΑΝ ΜΕ ΤΙΣ ΨΥΧΕΔΕΛΕΙΕΣ ΚΑΙ ΤΟΝ ΜΙΚΡΟ ΠΡΙΓΚΗΠΑ ΚΑΙ ΚΑΗΚΕ ΤΟ ΜΑΓΙΚΟ ΑΥΓΟ.
ΣΤΙΣ 11.52 ΧΩΡΙΣΑΝ ΜΕΤΑ ΑΠΟ 4 ΠΕΡΙΠΟΥ ΧΡΟΝΙΑ. ΤHE END!
Ο Hazrat Inayat Khan ερεύνησε τον νόμο του ρυθμού στο βιβλίο του “The music of life”. Τα συμπεράσματά του είναι πολύ ενδιαφέροντα. Υποστηρίζει ότι δημιουργία δεν είναι ένα φαινόμενο δονήσεων χωρίς περιορισμούς. Αν δεν υπήρχε ρυθμός, δεν θα είχαμε διακριτές μορφές και νοητές καταστάσεις. Δεν υπάρχει κίνηση χωρίς ήχο, και δεν υπάρχει ήχος χωρίς ρυθμό. Διαιρέστε το ένα και έχετε το δύο, διπλασιάστε το ένα και θα έχετε δύο. Αυτό αποδεικνύει ότι μέσα στο ένα υπάρχει το δύο, ότι η δυαδικότητα έρχεται από την ενότητα.
Από την διαφορετικότητα προκαλείται η δυαδικότητα, και είναι αυτή η δυαδικότητα που συγκρατεί την ύπαρξη των πραγμάτων. Η πιο λεπτή όψη αυτού του φαινομένου μπορεί να ιδωθεί στον μουσικό ρυθμό. Όταν λέμε “ένα-δύο, ένα-δύο….”, τότε κατανοούμε τι είναι αυτό που μας κάνει να τονίσουμε το “ένα” και τι είναι αυτό που κάνει το “δύο” να μοιάζει σαν ηχώ, μια αντανάκλαση, κάτι που ανταποκρίνεται στο “ένα”. Υποθέστε ότι λέγαμε μόνο “ένα – ένα – ένα…..”, όλο με τον ίδιο τόνο. Δεν θα αισθανθούμε κανένα ρυθμό μέχρι το “ένα” να τονιστεί και το «δύο», ή οτιδήποτε λέμε μετά, να το ακολουθήσει, τότε γίνεται τέλειο. Βλέπουμε το ίδιο να γίνεται στην πράξη του βαδίσματος, η οποία επιτυγχάνεται και με τα δύο πόδια.
♫♫♫
– πολύ γρήγορα το πας. να το πάρουμε πιο αργά. να προλαβαίνουμε να ανασαίνουμε.
– μήπως να βάλουμε και μετρονόμο? αφού τα πράγματα είναι όπως τα λέει και ο Αγγελάκας. «Άμα ρέει»…
– ναι αλλά με πονάς όμως.
– ναι αλλά πιο γρήγορα έχει περισσότερο ενδιαφέρον.
– και πιο αργά έχει πάθος.
(…σιωπή…στάση σώματος ακίνητη…. το αριστερό μου χέρι στην πλάτη σου, το δεξί μου στο χέρι σου…βλέμμα με βλέμμα…ξεκίνημα…)
– αουτς! σου είπα με πονάς. σταμάτα να με πατάς. αργεντίνικο τανγκό
είναι αυτό, όχι κλακέτες.
– σσσσς! πολύ φασαρία κάνεις. άσε με να παρατηρήσω στο
λακάκι του λαιμού σου τους χτύπους της καρδιάς σου. και αν δεν
πετύχουμε ‘ακριβώς’ τον ρυθμό του Piazzola, βάλε τα τακούνια της
παράστασης και πάτα με στον λαιμό (πλάκα κάνω).
ΑΥΤΟΙ ΚΕΡΔΙΣΑΝ ΣΤΟΝ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟ ΧΟΡΟΥ.
ΤΟΝ ΜΑΙΟ ΤΟΥ 2004 ΤΑΞΙΔΕΨΑΝ ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ. ΤHE END!
Η αργή ή γρήγορη διαδοχή των μερών του μέτρου στην διάρκεια αποτελεί τον ρυθμό της μουσικής, ή το tempo της. Αν το tempo moderato (=μέτριο, συγκρατημένο) που δεν είναι ούτε αργό ούτε γρήγορο, αντιστοιχεί με 70 περίπου χτύπους του μετρονόμου στο λεπτό, αυτό δεν προέρχεται από αυθαίρετη εκλογή, αλλά από το γεγονός ότι αυτό ακριβώς το tempo αντιπροσωπεύει τον μέσο όρο του ρυθμού της καρδιάς μας (=σπλαχνικός ρυθμός). Ο ρυθμός αυτός είναι η πρωταρχική βιωματική εμπειρία των αισθήσεων του εμβρύου στη μήτρα, που μεταβιβάζεται μαζί με το αίμα της μητέρας, που με την σειρά του μεταβιβάζει την τροφή, το οξυγόνο, τη θερμοκρασία και γενικά τη ζωή.
Είναι το tempo μας, το tempo του σφυγμού μας, που το συνηθίσαμε και το αγαπάμε, που συμβιώνουμε μαζί του και μας είναι ευχάριστο. Δεν μας προκαλεί κανένα συναίσθημα βραδύτητας ή ταχύτητας, ακριβώς όπως ένα υγρό που το έχουμε φέρει στην θερμοκρασία του σώματός μας δεν μας προκαλεί κανένα αίσθημα θερμότητας ή ψύχους. Αντίθετα, ό,τι θα προχωρεί με πιο αργό ρυθμό από τον ρυθμό της καρδιάς μας, θα μας φαίνεται αργό, και γρήγορο ό,τι θα πηγαίνει πιο γρήγορα. Αυτό είναι ένα παράδειγμα αντιστοιχίας της μουσικής με τον κόσμο των αισθήσεών μας.
Έχει παρατηρηθεί, πως η μουσική και τα τραγούδια που πειθαρχούν στον λεγόμενο “σπλαχνικό ρυθμό”, έχουν μεγαλύτερη βιωσιμότητα γιατί είναι πιο πολύ αρεστά.
♫♫♫
– σε τι υψόμετρο είμαστε?
– είμαστε περίπου στα 1.100 μέτρα.
– το χιόνι ρουφάει σαν το σφουγγάρι τους ήχους. τι υπέροχη ησυχία.
– τι υπέροχη φασαρία θέλεις να πείς.
– ?
– δεν ακούς? το τρίξιμο από τα βήματα σου στο χιόνι, μακρινά τιτιβίσματα από πουλιά, δεν σε ξαφνιάζουν οι άσπρες μπάλες χιόνι που γλιστρούν από τις βελανιδιές, το θρόισμα των φύλλων από τον αέρα… δεν ακούς τον ρυθμό τους?
– ξέρεις τι σκεφτόμουν όση ώρα μιλάς σε μια τόσο μπαμπακένια ήσυχη στιγμή ? οτι ο ρυθμός υπάρχει περισσότερο σαν αίσθηση.
– ναι, όπως το κρύο ή η ζέστη.
– όπως οι αντιθέσεις. το κάψιμο που δημιουργεί το παγωμένο χιόνι στο δέρμα.
– κρυώνω.
ΑΥΤΟΙ ΚΟΙΜΗΘΗΚΑΝ ΣΕ ΜΙΑ ΧΙΟΝΟΤΡΥΠΑ ΜΕΤΑ ΑΠΟ 10 ΩΡΕΣ, ΜΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΖΕΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΖΩΝΤΑΝΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ. ΤHE END!
Φαντάζομαι οτι κανείς απο εμάς δεν ακούει μουσική με ένα μετρονόμο στο χέρι.
Για παράδειγμα, στην κλασσική μουσική μιλάμε συνεχώς για ρυθμό αλλά περισσότερο για παλμό (pulse). Η φύση του παλμού είναι κάτι που δεν διδάσκεται από τον μετρονόμο. Το να παίζουμε μετρονομικα δεν είναι αρκετό για να είμαστε ρυθμικοί. Η φύση του ρυθμού είναι ουσιαστικά αυτή που καθορίζει το ύφος.. Όλη η ομορφιά έγκειται στο ότι ως άνυρωποι που είμαστε, ο ρυθμός μας μπορεί να αυξομειωθεί ελαφρά.
Ο παλμός πολλές φορές υπονοείται με κάποιο τρόπο, και η κλασσική μουσική θα λέγαμε οτι βασίζεται στο «ρολόι» που υπάρχει μέσα στο κεφάλι του μουσικού αλλά και του ακροατή, το οποίο ανακαλύπτει τα κενά ανάμεσα στους χτύπους. Στο κομμάτι του Dvorak πιο κάτω,ίσως δεν μπορούμε να διακρίνουμε εύκολα τον ρυθμό, αλλά μπορούμε να καταλάβουμε οτι τον παλμό τον δίνει το πιάνο και τα βιολιά τον ακολουθούν παίζοντας ένα συγκεκριμένου ύφους επαναλαμβανόμενο μέρος.
♫♫♫
– κάποτε σου είπα πως μπορώ και καταλαβαίνω την διάθεση του Ράκι.
– πως μωρέ? δεν μιλάει, και αν δεν γαύγιζε κιόλας, σίγα μην καταλάβαινες την διάθεσή του.
– αρκεί να τον ακουμπήσω και με κλειστά μάτια, και να καταλάβω τον ρυθμό της ανάσας του.
ρυθμός, ανάσα, συναίσθημα… βαριανασαίνει στην λύπη… κονταίνει και καλπάζει όταν φοβάται… βαθαίνει στην ανακούφιση… φτερουγίζει σαν τρελή στην χαρά…
αυτό το ‘μαγικό’ έχει ο ρυθμός. μπορείς να τον ακούσεις, να τον νιώσεις, δεν έχει ανάγκη για επιβεβαίωση απο τα μάτια.
– εγώ που δεν είμαι τόσο θεωρητικός όσο εσύ, θα σου πώ οτι το μόνο που ξέρω απο τον ‘μαγικό’ ρυθμό σου, είναι οτι συνήθως στις πεζοπορίες μας στις αναβάσεις περπατάς σαν την χελώνα και σε περιμένω, ότι όταν θυμώνεις ανεβάζεις 100 σφυγμούς το λεπτό, κοκκινίζουν τα αυτιά σου και είσαι αστεία, και ότι η ταχήτητα του φωτός δεν είναι σταθερή.
αλλά άστα αυτά τώρα. παίζουμε τυφλόμυγα? ρυθμική τυφλόμυγα αν θές.
– δεν ξέρω πως παίζεται η ρυθμική τυφλόμυγα.
– αλήθεια? δεν ξέρεις αυτό το θαυμάσιο παιχνίδι?
– οχι. για πες.
– σου κλείνω τα μάτια, τρέχω μέσα στο δωμάτιο, και πρέπει να με πιάσεις όσο εγώ θα μετράω ως το 10.
– αν σε πιάσω τι κερδίζω?
– κινέζικο, στο αγαπημένο σου.
– αν πάλι δεν σε πιάσω? μένω για πάντα νηστική και στο σκοτάδι?
– αν δεν με πιάσεις, απλώς θα ξέρεις οτι στο ίδιο δωμάτιο με σένα βρίσκεται ένας ακόμα άνθρωπος, απο αυτούς που ξέρουν οτι στη ζωή υπάρχει κάτι παραπάνω απο όσα μπορούν να δουν τα μάτια.
ΑΥΤΟΙ ΦΑΓΑΝΕ ΜΑΚΑΡΟΝΑΔΑ ΜΕ ΚΟΚΚΙΝΗ ΣΑΛΤΣΑ ΚΑΙ ΖΑΜΠΟΝ.
ΑΥΤΟΙ ΓΕΡΑΣΑΝ ΜΑΖΙ. ΤHE END!
Όλα είναι συναίσθημα, ακόμη και η θεία γλώσσα της Μουσικής για να ερμηνευθεί ορίζεται από όρους που ζητούν συναισθηματική έκφραση. Ετσι και λέμε παραδείγματος χάριν, αυτό το σημείο της σύνθεσης θα «παιχτεί» αργά ή πιο γρήγορα ή κοφτά.
Και όπως τα συναισθήματα, έτσι και ο ρυθμός αλλά και η μουσική είναι γεμάτη ενναλαγές και χρώματα.
Σαν το παρακάτω τραγούδι.
♫♫♫
Ιανουάριος 2000. Millennium στο Λονδίνο.
11.12 το πρωί δείχνει το ρολόι.
μετρό και picadilly line.
κουβαλάω μια τσάντα γεμάτη με cd.
είναι σαββάτο. δεν δουλεύω. πηγαίνω σε κάτι φίλους να ανταλλάξουμε μουσικές.
τσάντα στο δεξί χέρι.
αλλαγή στο αριστερό.
αλλαγή στο δεξί.
σκέψη.. και αρχίζουν οι συνειρμοί…
….χμμ και στο γυμναστήριο αισθάνομαι την δεξιά μου πλευρά πιο δυνατή από την αριστερή.
αλήθεια, ποια πλευρά του παλιού αγαπημένου μου μετρονόμου, αυτού του συντρόφου μου στο διάβασμα πιάνου, είναι πιο δυνατή?
της καρδιάς ή του μυαλού ?
ο αριστερός ή ο δεξής χτύπος του είναι πιο δυνατός?
και αν σε φιλήσω?
στα χείλη, στα μάτια και στο μέτωπο.
με μετρονόμο πάντα. σε χρόνο βάλς.
ένα τρίτο του χρόνου στο κάθε μέρος του προσώπου σου.
επανάληψεις. σε εκνευρίζω.
και αν αποφασίσω να καθήσω περισσότερο στα μάτια?
θα αλλάξει κάτι στην αίσθηση?
η αν παραλείψω το μέτωπο?
θα σου πω εγώ τι θα αλλάξει.
θα κοροιδέψω τις προσδοκίες σου.
θα χαμογελάσεις. μάλλον από την τεράστια βλακεία μου…
Greencoat Place. 12.03 το μεσημέρι δείχνει το ρολόι.
έφτασα επιτέλους γιατί σε λίγο οι συνειρμοί θα με μεταμορφώσουν στον Κονσταντίν Φεοκτίστοφ.
ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΑΝΤΑΛΛΑΖΑΝ CDS, ΕΦΤΙΑΞΑΝ ΜΙΑ ΜΠΑΝΤΑ.
ΑΥΤΗ, ΑΚΟΜΑ ΧΑΝΕΤΑΙ ΣΤΟΥΣ ΣΥΝΕΙΡΜΟΥΣ.
Σε αυτή την ζωή, όλα μπορούν να αλλάξουν, όταν κοιτώντας το ίδιο ακριβώς θέμα, δώσεις έμφαση σε κάποιο άλλο σημείο του. Όταν παίζοντας ακριβώς τις ίδιες νότες, καθυστερήσεις ή προλάβεις τον αναμενόμενο και προβλεπόμενο ρυθμό. Οταν τονίσεις το αριστερό αντί για το δεξί και αντίθετα.
Και το όνομα αυτού στα αγγλικά μια και στο Λονδίνο βρισκόμαστε είναι «syncopation”.
‘Για ρίξε μια αυτιά’, που θα έλεγε και ο δάσκαλος στο σεμιναριο ραδιοφώνου.
Και αν για το τέλος, θέλω να πειράξω κι’ άλλο τις ‘καθυστερήσεις’ στον ρυθμό και να κάνω την μουσική λιγότερο ‘μηχανική’ και περισσότερο παιχνιδιάρα, και άντε να γίνω και εγώ περισσότερο cheeky που λένε και οι Αγγλοι, να! πάρε και να ένα swing!
– αλήθεια τι είναι ο ρυθμός τελικά?
– για μένα είναι κίνηση στον χρόνο.
μην σταματάς.
– χαζός είμαι. ? το μόνο σίγουρο που δεν μπορούμε να ξεφύγουμε.
— έχει ρυθμό και μέτρο η ανάσα πριν γνωρίσει καν τον κόσμο –
Ειρήνη Β. Μ.