γράφει ο Ανδρέας Ζαβιτσάνος (Underground Railroad)
Σ’ αυτές τις ήρεμες και αργές ημέρες, η ζωή τσιτσιρίζει στο βάθος της σιωπής σαν λίγο λάδι στο τηγάνι. Τούτη η πρόταση θα μπορούσε εύκολα να ειπωθεί από τον πολύπειρο κύριο Τζορτζ Σμάιλι. Ωστόσο την έχει γράψει ο κύριος Ζαν Ζιονό στην εισαγωγή του για την γαλλική έκδοση των επιστολών του Νικολό Μακιαβέλι.
Τα κατασκοπευτικά μυθιστορήματα του Τζον Λε Καρέ ενεργούν σαν τούτο το λίγο λάδι στο τηγάνι. Η περιπέτεια τσιτσιρίζει στο βάθος της δράσης. Είναι μια καταδίωξη που πρωτίστως έχει εξελιχθεί σε μια συνομιλία. Κάπου. Σε ένα γραφείο. Σε ένα παγκάκι. Σε ένα τηλεφώνημα. Σε κάποιο γράμμα. Οι ήρωες ιδρώνουν όχι τόσο από το κυνηγητό. Μάλλον από μια αβέβαιη και αγχωτική παρούσα κατάσταση. Το μέλλον κρίνεται από ένα σύνολο πληροφοριών, που όμως η αλήθεια ή το ψεύδος τους αποκαλύπτεται στο παρελθόν. Η ίδια η πλοκή είναι η παγίδα. Αλλά να μην παρεξηγηθούμε: τα πράγματα είναι απολύτως καθημερινά. Το μοναδικό αποκύημα της φαντασίας είναι το όνομα στον τίτλο του βιβλίου: Τζον Λε Καρέ, ο Ντέιβιντ Τζον Μουρ Κόρνουελ. Διπλωματικός υπάλληλος, μυστικός πράκτορας, συγγραφέας. Μια πορεία που από αόρατη γίνεται ορατή.
Ξαφνικά ο κόσμος του κατασκόπου δεν είναι τα γρήγορα αμάξια, οι ωραίες γυναίκες και τα εκρηκτικά μπιχλιμπίδια. Η δράση κρύβεται στον λόγο. Σε εκείνον που εκφράζεται και σε εκείνον που υπονοείται. Συνήθως αυτό που δεν λέγεται είναι και εκείνο που πρέπει να μάθουμε. Η αγωνία διατηρείται στο αδιέξοδο του διαλόγου. Ή σε μια απόλυτα φυσιολογική κοινότοπη κίνηση που έχει προηγηθεί: το κουβάλημα ενός βαρύτατου φορτίου, όπως μια μεγάλη βαλίτσα ή ένα μπαούλο, λίγο πριν την αποστολή μιας διαβίβασης, καθιστά τους μυς του αντιβραχίου, του καρπού και των δακτύλων τόσο νωθρούς που αδυνατούν να εκπέμψουν καλά σήματα Μορς. Καθώς οι λέξεις ξεστομίζονται, η τύχη ή η ατυχία αφορούν μονάχα τα καιρικά φαινόμενα. Θα μπορούσε να υπάρχει μια κάποια πρόβλεψη, αλλά η μοίρα των ανθρώπων δεν συμβαδίζει με το φυσικό βαρυτικό πεδίο. Ο κόσμος των πληροφοριών είναι από την αρχή κατασκευασμένος.
Ο Σμάιλι τσιτσιρίζει στο βάθος της σιωπής. Στον κόσμο των μυστικών υπηρεσιών η γνώση αποκτάται με τον πιο εξαντλητικό τρόπο. Κάθε στιγμή του αληθινού δεν είναι παρά μια στιγμή του ψεύτικου, και ο κόσμος δεν χρειάζεται να είναι αντεστραμμένος. Η εξαπάτηση είναι στάδιο της γνώσης. Η αμφισημία, εργαλείο της κατανόησης. Η υποκρισία, αλήθεια της γλώσσας. Ό,τι χρειάζεται να πω, είναι ό,τι πρέπει να γνωρίζω. Εκεί που αχνοφαίνεται η εντιμότητα αποκαλύπτεται το τεράστιο πλεονέκτημα της γραφειοκρατίας. Ο μεθοδολογικός μηχανισμός αρχειοθέτησης είναι απαραίτητος για την ακεραιότητα του χαρακτήρα και για τη γενναιότητα των πράξεων. Με αυτό τον τρόπο ξεκινά η αναζήτηση της αλήθειας μέσα από την ανακάλυψη της προδοσίας έως την αποκαλυπτική κορύφωση: έναν συμβιβασμό. Ιδού η πλέον αποκαλυπτική στιγμή: ο καλύτερος κατάσκοπος είναι ένας υπάλληλος με φιλότιμο.
Στο τελευταίο του βιβλίο ο Λε Καρέ είχε επιλέξει ως μότο μια ρήση του Όσκαρ Ουάιλντ: αν κάποιος πει την αλήθεια, να είναι σίγουρος πως, αργά ή γρήγορα, θα τον ανακαλύψουν. Αυτή η προκαφκική απόγνωση είναι πια μια οργανωμένη δυστοπία. Ο Μακιαβέλι επιβεβαιώνει: Αλήθεια, ποιος τολμά να πει ψεύδομαι;
ΥΓ. Το μακρινό 2001 στο δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό φορέα της Αυστραλίας, το ABC, η Μάργκαρετ Θρόσμπι (Margaret Throsby) είχε πάρει μια ραδιοφωνική συνέντευξη από τον Ντέιβιντ Κόρνουελ. Μόλις είχε κυκλοφορήσει το μυθιστόρημά του Ο Επίμονος Κηπουρός. Σε εκείνη την ωριαία συνέντευξη ο Λε Καρέ είχε επιλέξει την αγαπημένη του μουσική. Ήταν η ακόλουθη:
-
Geoffrey Burgon: Nunc Dimittis από την Choir of Trinity College, Cambridge με διευθυντή ορχήστρας τον Richard Marlow.
-
Schubert: Heidenroslein, Op. 3, No. 3 από τους Gerald Moore (piano) και Dietrich Fischer-Dieskau (φωνή).
-
Bud Flanagan: Underneath the Arches από τους Bud Flanagan and Chesney Allen with The Crazy Gang.
-
Purcell: “Sound the Trumpet” from Come, Ye Sons of Art από την Ensemble Orchestral de L’Oiseau-lyre, διευθυντής ορχήστρας Sir Anthony Lewis, με τους Alfred Deller και John Whitworth (κόντρα τενόροι).
-
Beethoven: Theme from Eroica Variations, Op. 35 με τον Alfred Brendel (piano).
Σε τούτη τη λίστα για φινάλε και για να ολοκληρωθεί μια σαρανταπεντάλεπτη κασέτα -αυθαίρετα και καταχρηστικά- τοποθετήθηκε από τον γράφοντα το άσμα που ακούγεται στο τέλος της ταινίας Tinker Tailor Soldier Spy (2011):
-
Julio Inglesias, Charles Trenet: La Mer.
Καλή τύχη και καλή δύναμη.