του Σπύρου Καλετσάνου (εκπομπή Noir)
Η μουσική ρέει άφθονη στο έργο του Julio Cortazar. Είναι τόση, όσες και οι απαράμιλλες φράσεις, προτάσεις, λέξεις, που σκαρώνει ο Αργεντίνος porteno, ο οποίος αυτοεξορίστηκε στο Παρίσι το 1951 και ως το θάνατο του το 1984, έγραφε ακατάπαυστα. Η αλήθεια είναι πως η ανάγνωση ενός βιβλίου, μιας ιστορίας, ενός ποιήματος του Julio, είναι πολλά παραπάνω από μια απλή διαδικασία. Θα προσπαθήσω να αναπαραστήσω τι συνέβαινε εντός μου όταν διάβαζα το Κουτσό. Ξεκινάω και για κανα 10λεπτο είμαι συνεχώς στην πρώτη σελίδα, δεν καταλαβαίνω τι μου γίνεται, ας το ξαναδιαβάσω, προσπαθώ να πάρω τα σωστά βήματα, να μπω στο λαβύρινθο. Αφού τα καταφέρνω, σειρά έχει να καταλάβω που το πηγαίνει, μέσα σε έναν “κυκεώνα” άγνωστων λέξεων, όρων, γαλλικών ή ισπανικών (όπου πρέπει να γυρνάω στο τέλος του βιβλίου στο παράρτημα, για τη μετάφραση) και χαρακτήρων. Όσο προχωράει το βιβλίο νιώθω πιο γεμάτος, “βαδίζω” προς μια εσωτερική αγαλλίαση, σε μία πολύπλευρη μόρφωση. Μπαίνω βαθιά στην ουσία ή έστω σε ότι εγώ φαντασιώνομαι ως τέτοια. Ενίοτε χάνομαι στη φαντασία που πλάθει εκείνος ή που αφήνω τον εαυτό μου να εισέλθει, ειδικά στις σκηνές που αλλάζουν τα βινύλια στο pick up και μιλάνε ακατάπαυστα, εν μέσω καπνού. Πραγματικά τον χαίρομαι αυτό τον άνθρωπο, συνδυάζει το παθιασμένο γράψιμο, με μια απίστευτη εμβάθυνση, μελέτη και γνώση τόσων πολλών, σε σημείο ακραίας υπερβολής θα έλεγα. Παρίσι, αρχές δεκαετίας ’60, δίσκοι, δρόμοι, cafe, συζητήσεις, ένα παιδικό παιχνίδι, μια λέσχη και ένας κόσμος που δεν τελειώνει ποτέ, σαν σπιράλ. Το Rayuela (κουτσό) είναι το κατ’ εξοχήν βιβλίο του Cortazar γεμάτο μουσικές αναφορές, εξ ου και ολόκληρη συλλογή παραφρασμένη ως Jazzuela. Τα 20 κομμάτια του cd απλά ανοίγουν την όρεξη. Πέραν αυτού στις παρακάτω ιστορίες, γίνονται αναφορές σε μουσικούς της Jazz:
Απογεύματα – Billie Holiday
Αληγείς Άνεμοι – Sidney Bechet
Ο Γύρος της μέρας σε 80 κόσμους – Clifford Brown
Γύρω από το πιάνο με τον Thelonious Monk
Γράμματα σε μια δεσποινίδα στο Παρίσι – Benny Carter
Μυστικά Όπλα – Gerry Mulligan
Σίλβια – Eric Dolphy
Ο Κυνηγός – Charlie Parker
Όχι μόνο σε αυτά αλλά και στο Βιβλίο του Μάνουελ, ή το Ένας Κάποιος Λούκας, η μουσική είναι παρούσα. Όμως και ο ίδιος ο μεγάλος Αργεντίνος βρίσκεται μέσα σε αυτήν. Πολλοί μουσικοί τον μελοποίησαν ή τον σάμπλαραν (μιας και έχει και ο ίδιος ηχογραφήσει spoken δίσκους), του αφιέρωσαν τραγούδια ή εμπνεύστηκαν από αυτόν. Ξεχωριστή αναφορά αξίζει στον Juan Jose Mosalini, αλλά και στον δίσκο Trottoirs de Buenos Aires.
Αν το θελήσει κανείς μπορεί να “συνδέσει” τη μουσική και τον Cortazar με διάφορους τρόπους. Με το tango, τη μεγάλη μουσική της πατρίδας του, με τη μουσική των ταινιών που αποτελούν διασκευές σε κείμενα του, αλλά κυρίως με τη διαμονή του στην πόλη που έδωσε καταφύγιο σε τόσους μουσικούς, και κυρίως Άφρο-Αμερικάνους. Έτσι λοιπόν, για έναν τέτοιο σαξοφωνίστα από τη Florida, αποφάσισε να γράψει το 1974 στο Οκτάεδρο, μια συλλογή 8 διηγημάτων. Στην ιστορία Ένα μέρος που λέγεται Κίντμπεργκ, μέσα σε 14 σελίδες σε ΄΄ταξιδεύει΄΄ πέρα από το γνώριμο ύφος του Julio, στον κόσμο του Archie Shepp:
“Το αλάτι. Αυτό το απότομο που ‘χουν τα έντομα ή τα πουλιά παρόλο που είναι αρκουδίτσα με φράντζα που του χορεύει επαναλαμβάνοντας κατά διαστήματα το σκοπό του Άρτσι Σεπ, έχεις τους δίσκους, βεβαίως α ωραία. Αντιλαμβάνεται σκέφτεται ειρωνικά ο Μαρσέλο ότι το νορμάλ θα ήτανε να μην έχεις τους δίσκους του Άρτσι Σεπ και είναι ηλίθιο γιατί η αλήθεια είναι πως τους έχει και τους ακούει καμιά φορά στις Βρυξέλλες με τη Μαρλέν, μόνο που δεν τους ζει όπως η Λίνα που ξαφνικά τραγουδάει ανάμεσα σε δύο μπουκιές, το χαμόγελό της αποτελείται από φρη τζαζ, γκούλας και βρεμένη αρκούδα του οτοστόπ, ποτέ δεν είχα τόση τύχη, ήσουν πραγματικά καλός. Καλός και συνεπής, ολοκληρώνει στον ίδιο τόνο ο Μαρσέλο και παίρνει τη ρεβάνς της γενιάς του ακορντεόν, η μπάλα βγαίνει έξω απ’ το γήπεδο, είναι άλλη γενιά, είναι μια αρκουδίτσα Σεπ και όχι ταγκό, τι να κάνουμε”.
Ο Archie Shepp μια πολύ σεβαστή φιγούρα στον χώρο της Jazz, με συμμετοχές σε δίσκους (Cecil Taylor, John Coltrane, παίζει και στο A Love Supreme, Frank Zappa), μα κυρίως με μια μεγάλη προσωπική πορεία από τα early 60s. Σήμερα στα 82 του συνεχίζει περιστασιακά να δίνει το παρόν σε ηχογραφήσεις. Πολιτικοποιημένος, free …όνομα και πράγμα, ταξίδεψε στην Ευρώπη, αλλά μέσω της Αλγερίας βρήκε την … Ιθάκη του στο Παρίσι του 1969-1970. Η συναυλία του στο Pan African Cultural festival, τον Ιούλη του ’69 στην πρωτεύουσα της Αλγερίας, ήταν ο πρώτος από τους πολλούς “Γαλλικούς” του δίσκους. Στο festival εκείνο λοιπόν, έλαβε χώρα μια κοσμογονία χρωμάτων, φωνών, ανθρώπων από την Αφρική, αλλά και απ’ όπου ζούσαν Αφρικανοί. Πέραν της Organisation of African Unity, των Μαύρων Πανθήρων κ.α., αρκετοί Γάλλοι έβαλαν το χέρι τους, 7 χρόνια μετά την ανεξαρτητοποίηση της Αλγερίας. Ο William Klein και το συνεργείο του που γύρισαν το ντοκιμαντέρ, οι ιδέες του Franz Fanon για τη μαχητική και επαναστατική κουλτούρα που αλληλοτροφοδοτείται με τις “μάχες” της καθημερινής ζωής και φυσικά με την παρουσία του εκεί ο Jacques Bisceglia. Ο φωτογράφος, Jazz fan, παραγωγός, μέλος του περιοδικού Actuel και της BYG records, όντας ένα άτομο για όλες τις δουλειές, ακόμα και αυτή του scouter, πήγε στο Αλγέρι και τα έκανε όλα. Αφού ηχογράφησε τον Shepp και την πλειάδα των μουσικών (Clifford Thornton, Alan Silva, Sunny Murray κλπ) που εμφανίστηκαν στη σκηνή και στον δίσκο Live at the Pan African Festival, τους πήρε μαζί του στην επιστροφή. Εκεί θα ξεκινήσει στην καρδιά του άδειου και ζεστού Παρισιού, ένας οργασμός δημιουργίας και δημιουργικότητας από ακριβώς αυτή την ομάδα μουσικών που ήρθε από το Αλγέρι. Ο Shepp θα ηχογραφήσει 3+2 προσωπικούς δίσκους του, συν 6 ακόμα στους οποίους συμμετείχε, ήτοι 11 στο σύνολο. Οι 9 -οι studio- ηχογραφήθηκαν σε διάστημα 8 ημερών (11-18/8/69), όπου όλοι βρήκαν το πεδίο να δράσουν ελεύθεροι. Να αυτοσχεδιάσουν σε έναν λευκό καμβά, όπως έκανε και ο Cortazar.
Ο Shepp συνέχισε με πολλά live και ηχογραφήσεις στην επίσης Γαλλική America records, την Impro, την πολιτικοποιημένη Uniteledis. Πολύ αργότερα έστησε και τη δική του ArchieBall. Αυτό συνέβη 20 χρόνια μετά τον θάνατο του Cortazar και 10 από τη δημιουργία μιας άλλης εταιρείας, σχετικής με -τι άλλο- τη Jazz, που πήρε τ’ όνομα της από το βιβλίο του, Αξολοτλ (Axolotl). Εκεί μάλιστα ηχογραφήθηκε και το album Octaedre από τον πιανίστα Francois Tusques. Είναι σαφές πως αυτή η σχέση λατρείας του Julio με τη Jazz υπήρξε αμφίδρομη, ειδικά με τη “free γενιά”, μιας και ο αυτοσχεδιασμός ήταν στο αίμα του, όπως και η αγάπη του για τα κινήματα της Λατινικής Αμερικής.
“Η πολιτική μου συμβολή στο Μάη του ’68 ήταν να προωθήσω τη μουσική της εξέγερσης, τη free-jazz δηλαδή” έλεγε σε μια συνέντευξη του ο ιθύνων νους της BYG/ACTUEL Jean Georgakarakos. Φυσικά και ο μέγας μύστης και φανατικός ακροατής της Jazz Julio Cortazar έγραψε: “Η Jazz είναι μια μουσική που επιτρέπει όλες τις φαντασιώσεις, είναι η μοναδική παγκόσμια μουσική του αιώνα, μια μουσική αρκετά πρωτόγονη ώστε να φτάνει στην παγκοσμιότητα και αρκετά καλή ώστε να δημιουργεί τη δική της ιστορία, με τα σχίσματα και έτσι προχωρεί ο κόσμος και η jazz είναι ένα πουλί που μεταναστεύει ή μετοικεί ή μετεμψυχώνεται, πηδώντας εμπόδια, εξαπατώντας τους τελωνειακούς, κάτι που αδιαφορεί πλήρως για εθνικές εορτές, για τις ιερές παραδόσεις, για τη γλώσσα, για τη λαογραφία: ένα σύννεφο χωρίς σύνορα, ένας κατάσκοπος του νερού και του αέρα, μια αρχετυπική μορφή.
More Posts for Show: Noir