του Σπύρου Καλετσάνου (Noir)
Κάθομαι και σκέφτομαι τι είναι ”αληθινό” και τι ”ψεύτικο”, τι ισχύει και τι όχι, τι θεωρούμε πρωτοποριακό και τι δευταράντζα, γιατί και ποιοι μας όρισαν πόσο επιδραστική είναι μια μπάντα, ενώ άλλες πολλές χάνονται στα βάθη της ανωνυμίας. Όλα αυτά τα συλλογιζόμουν, όταν με αφορμή το θάνατο του Florian Schneider, ξεβράστηκαν τόνοι από μελάνι ή καλύτερα χτυπήματα στα πλήκτρα του υπολογιστή, περί σπουδαιότητας, καινοτομίας, έμπνευσης και επιρροής της μπάντας που έστησε στο Dusseldorf ο θανών παρέα με τον Ralf Hutter. Οι Kraftwerk αρέσουν δεν αρέσουν, είναι δεδομένο πως αποτελούν τη βάση του Electro-Pop, του House, του Techno, του Blue Monday των New Order, του Planet Rock του Africa Bambaataa και πολλών άλλων. Συνεχώς εμφανίζονται μουσικοί που τους κατατάσσουν στις βασικές επιρροές τους. Φυσικά όλα έχουν και ένα αλλά, που μπορούμε να το λάβουμε υπόψιν, εφόσον έχουμε όρεξη και θέληση να συζητήσουμε μια θέση που μοιάζει στερεοτυπική και εγκαθιδρυμένη από κοινό, κριτικούς, μουσικούς. Προσωπικά μου αρέσει να ταράζω την ηρεμία του νερού και να ρίχνω πέτρες που το ανακατεύουν.
Η ηλεκτρονική μουσική είναι μια παλιά ιστορία, με πολλές προεκτάσεις. Μπορούμε να αφήσουμε στην άκρη τους κλασσικούς συνθέτες του 20ου αιώνα που πειραματίστηκαν με μορφές που αργότερα έγιναν θεσμός (sampling, tape loops, sound collage, θορύβους κλπ) και να πάμε στην pop μουσική. Εκεί αν κάποιος έχει τη διάθεση να ψάξει αναλυτικότερα, μπορεί να βρει ότι λαχταράει και σε όποια μορφή του κάνει. Στα 60s πάμπολλες μπάντες-μουσικοί (Beatles, Zappa, Byrds, Emil Richards, Electric Flag) ή και παραγωγοί σαν τον Joe Meek έβαλαν ηλεκτρονικά όργανα και στοιχεία σε ηχογραφήσεις τους, ενώ άλλα υπήρξαν έμπρακτα ”καθαρά” ηλεκτρονικά group. Σκέφτομαι τους Silver Apples, White Noise, United States Of America, Mort Garson, Bruce Haack ή τις συμμετοχές του Paul Beaver με το moog synthesizer του, χωρίς να βάζω μέσα τους ”δύσκολους” ξέρω γω σαν τους Cromagnon, τους Limbus ή τους Intersystems. Αμέσως πάω στον αντίλογο, ποιος τους ξέρει όλους αυτούς, ποιον επηρέασαν και που βρίσκεται το …pop στοιχείο. Είναι μια καταγραφή ονομάτων, που ανάμεσα σε πολλά άλλα τράβηξαν τη μουσική εξέλιξη από μία γενιά στην επόμενη, έβαλαν στοιχεία και ιδέες και ενέπνευσαν έστω κάποιους λίγους ή πολλούς. Η σημασία της έμπνευσης βρίσκεται στην ουσία, τη μουσική αυτή καθ’ αυτή και στην διαρκή κίνηση της. Ας πούμε και ο Stockhausen έχει επηρεάσει χιλιάδες -τους περισσότερους εν αγνοία τους- αλλά δεν αναφέρεται ως έμπνευση πολλών. Παρομοίως κομμάτια σαν το Telstar των Tornados, το Dr. Who του BBC Radiophonic Workshop, το Psyche Rock των Les Yper Sound ή το Pop Corn του Gerson Kingsley, δεν εμφανίζονται και πολύ συχνά ως πρωτοπόρα-επιδραστικά, με εξαίρεση ίσως το τελευταίο, αλλά και αυτό όχι στην original μορφή του, αλλά στη διασκευή των Hot Butter. Η αλήθεια είναι πως οι Kraftwerk διέθεταν όλο το ”πακέτο” για να γίνουν οι εκφραστές της ”ηλεκτρονικής γενιάς” αλλά υπήρξαν αρκετοί πριν από αυτούς που ”ιχνηλάτησαν” τους δρόμους που εκείνοι έκαναν …Autobahn.
Ιδιαίτερα στη Δ. Γερμανία της εποχής τους δεν ήταν μόνοι και δεν ήταν οι πρώτοι. Ίσως θα έπρεπε να σκεφτούμε πιο βαθιά γιατί κάποιος γίνεται γνωστότερος των άλλων. Γιατί οι Cluster, Harmonia, Deuter, Between, Ash Ra Tempel είναι -σχετικά- άγνωστοι, γιατί ο παμμέγιστος Hans Joachim Roedelius είναι γνωστός στους περισσότερους απλά ως συνεργάτης του Brian Eno ή ακόμα ακόμα γιατί οι Can δε θεωρούνται το σημαντικότερο συγκρότημα τους 20ου αιώνα. Πολλά ερωτήματα μαζεύτηκαν που δεν έχουν απάντηση, ή έχουν πολλές διαφορετικές, μάλλον εξαρτάται πως προσεγγίζει κανείς το όλον ζήτημα της μουσικής και από πιο σημείο παρατηρεί. Προσωπικά θέλω να ξεφεύγω από τον συρμό, να σκέφτομαι διαφορετικά, να θέτω τα πράγματα σε ρομαντική αλλά και ρεαλιστική βάση, οπότε οι Kraftwerk κατ’ εμε δεν υπήρξαν πρωτοπόροι. Έκαναν πολύ καλά ότι έκαναν, βγήκαν μαζικά στα ακροατήρια, έγραψαν εκπληκτικά τραγούδια που θα μείνουν για πάντα και δημιούργησαν σχολές και …androids. Μοιάζει σαν να είναι η ίδια κουβέντα όπως αυτή περί Bowie ή Brian Eno. Δεν ξέρω αν είναι τυχαίο που και αυτοί αναγεννήθηκαν στη Γερμανία των 70s, άλλωστε εκεί υπήρχε πολύ μουσικό ψωμί, αλλά έκαναν το ίδιο. Πήραν κάτι που ήδη υπήρχε και το εκτίναξαν, κάνοντας το πιο προσιτό στο κοινό, φυσικά βάζοντας τις προσωπικές τους πινελιές.
Θα ήθελα να σημειώσω και κάτι άλλο, που έχει τύχει να διαβάσω σε αρνητικές κριτικές των παραπάνω αλλά και άλλων. Γίνεται λόγος περί πολιτικής τοποθέτησης, ή στρυφνού χαρακτήρα για να μειωθεί το έργο κάποιου. ΟΚ, ο Νταλάρας, ο Σαββόπουλος είναι μαλάκες, ο Ian Curtis ή ο Bowie μπορεί να έχουν αναφορές στο ναζισμό, ο Clapton να έχει πει χαζομάρες, αλλά η ουσία είναι η μουσική τους. Θέλω να πω ταυτιζόμαστε με τον Strummer γιατί ήταν αλάνι και δικό μας παιδί, αλλά χωρίς τις μουσικές του και την γκάμα των Clash δε θα μας απασχολούσε ιδιαιτέρως και φυσικά δε μπορεί όλοι να διαθέτουν όλο το ”πακέτο” σαν τον Robert Wyatt ας πούμε. Μπορεί κανείς να πάρει παράδειγμα από τον …ρεπουμπλικάνο Clint Eastwood, τον οποίο πια εξυμνούν οι πάντες όχι μόνο για την ποιότητα του, αλλά και για ταινίες του με ‘’πολιτικά νοήματα’’ (βλέπε Gran Torino π.χ.). Έτσι όταν ακούω το Μπάλλο ή το Warszawa δε σκέφτομαι τι κουμάσια είναι και τι παπαριές έχουν πει, αλλά τι υπέροχα πράγματα έγραψαν. Οι Kraftwerk αποτελούν μια τέτοια περίπτωση όπου τους καταλογίζεται μια ναζί αισθητική, ένα άψυχο περιεχόμενο και μια εξύμνηση της τεχνολογίας. Τα πράγματα συνήθως τα πλάθουμε μόνοι μας, οπότε την τεχνολογική εξύμνηση μπορούμε εύκολα αν θέλουμε να την κάνουμε κριτική ή παρωδία αυτής, το άψυχο να …αποκτήσει ψυχή απλά βλέποντας -ή κουνάμενοι μαζί με- τους ανθρώπους να χορεύουν τις μουσικές τους και την πιπίλα περί κρυφοναζισμού να την αναγάγουμε στο φουτουρισμό, ή στην εξερεύνηση του ένοχου παρελθόντος.
Στη Δ. Γερμανία όταν ξεκινούσαν οι Kraftwerk άρχιζε και το μεγάλο ταξίδι της κοσμικής μουσικής, αυτής που οι Άγγλοι βάφτισαν Kraut. Κάτω από την ταμπέλα ενυπήρχαν διαφορετικές κατευθυντήριες διαδρομές: Space, progressive, psych, ανατολίτικες κλίμακες και τριτοκοσμικοί καμβάδες γεμάτοι πνευματικότητα, folk, πειραματισμοί, jazz, funk. Μία από αυτές ή μάλλον αρκετές καθώς τίποτα δεν ήταν αυτό που εξ΄ αρχής φαινόταν, ήταν και η ηλεκτρονική μουσική, την οποία ακούμπησαν πολλοί με διαφορετικούς τρόπους: Klaus Schulze, Can, Neu, Tangerine Dream, Popol Vuh, Faust, Cosmic Jokers, καθένας με τον τρόπο του, προσέγγισε τα ηλεκτρονικά ηχοτόπια. Το ίδιο έπραξαν και οι Kraftwerk ώσπου πέρασαν σε πιο ”συμβατικές” φόρμες ή θα μπορούσε κανείς να πει πως μίκρυναν το πλαίσιο αφήνοντας πίσω την kosmische musik και πιάνοντας το electro. Έτσι μαζί με τη λεγόμενη σχολή του Βερολίνου περάσαμε στα 80s, όπου οι έννοιες minimal, synth, industrial, ebm κάλπαζαν, παράλληλα με τη Neue Deutsche Welle. D.A.F. Pyrolator, Der Plan, Einsturzende, Malaria, Berlin Express, Die Krupps, Liaisons Dangereuses, Nina Hagen πήραν τη σκυτάλη από τα μέρη που βρέθηκε ο άνθρωπος του Νεάντερταλ (εκεί στον ποταμό Ντύσσελ), εκεί δηλαδή όπου έδρασε και η ρομποτική κουστωδία του Kling Klang Studio.
Για να είμαστε ακριβείς και σωστοί όμως, θα έπρεπε να θυμόμαστε και να αναφέρουμε και τους υπόλοιπους …κοσμικούς ανιχνευτές που ξεχώρισαν για τις ηλεκτρονικές βουτιές τους. Ιδού μια λίστα με 30 Γερμανικά ονόματα -που δεν περιλαμβάνει -ηλεκτρονικούς- μουσικούς σαν τους Conrad Schnitzler, Klaus Schulze, Peter Baumann, ή τα solo album των Manuel Gottsching, Michael Rother, Edgar Froese που ξεφεύγουν από τα …κατά kraut μονοπάτια. Εδώ χωρίζονται σε γνωστά και πιο επιδραστικά (αριστερή στήλη) και σε μια μουσική …σαλάτα (δεξιά στήλη) που περιλαμβάνει πειραματιστές, άγνωστους και κάποιους που ακουμπούν αλλά δεν αγκαλιάζουν την elektronische musiκ. Μπορεί κανείς να διαβάσει άρθρα και βιβλία, μπορεί να κιαλάρει στα ντοκιμαντέρ Kraftwerk and the Electronic Revolution (2008) και Krautrock The Rebirth of Germany (2009), κυρίως όμως πρέπει να βάλει κάτω τον κώλο του και να ακούσει τα υπέροχα πράγματα που γεννήθηκαν στη Δ. Γερμανία των 70s.
| CAN | Anima-Sound |
| NEU | Limbus |
| Popol Vuh | Maschine Nr.9 |
| Faust | Galactic Explorers |
| Deuter | Okko Bekker |
| Tangerine Dream | Walter Wemuller |
| Between | Brainticket |
| Cluster | Dom |
| Harmonia | Pyramid |
| Cozmic Corridors | Sergius Golowin |
| Cosmic Jokers | Baba Yaga |
| Ash Ra Tempel | Dzyan |
| Liliental | Eroc |
| La Dusseldorf | Sand |
| Annexus Quam | Achim Reichel |
Και ένα αντιπροσωπευτικό mixtape για να γίνει η αρχή:
More Posts for Show: Noir